Kinderen in Oorlog 75 jaar later
Oorlogspijn verjaart niet
Deze documentaire laat zien dat Oorlogspijn niet verjaart. Een documentaireserie met interviews met kleurrijke bekende Nederlanders die allemaal de oorlog hebben meegemaakt. Doordat zij als kind opgegroeid zijn in de oorlog óf vlak na de oorlog werden geboren en geconfronteerd met ouders die ernstig getraumatiseerd waren. Zoals de ouders van Adriaan van Dis en de moeder van Jeroen Krabbé.
Op het eerste gezicht zijn dit allemaal maatschappelijk succesvolle geslaagde personen. Het Nederlandse publiek kent hen ook op deze manier. En met dit succes kwamen zij de huiskamers binnen als presentator, schrijver, acteur, schilder, minister of burgemeester. Stuk voor stuk boeiende personen met ieder een indrukwekkende carrière en misschien nog wél een boeiender levensverhaal. Aan deze documentaire reeks werkten Jeroen Krabbé, Jan Terlouw, Diederik van Vleuten, Philip Freriks, Hanneke Groenteman, Hedy D'ancona, Ed van Thijn, Koos Postema, Adriaan van Dis en Sjaak Swart mee.
Want wat veel minder bekend is zijn de verhalen over de oorlog die vormend zijn geweest voor hun leven. Ervaringen en herinneringen waar ze veelal niet eerder over hebben gesproken omdat het te pijnlijk of te confronterend was. Wist u bijvoorbeeld dat Jeroen Krabbé, een nationaal én internationaal gevierde acteur, dit beroep gekozen heeft, ingegeven door de tragische geschiedenis van zijn tante Els? Zij zat in het cabaret van Kamp Westerbork waardoor haar transport alsmaar werd uitgesteld. Totdat zij op het allerlaatste transport mee moest en vermoord werd in Auschwitz. Jeroen dacht; 'Op het toneel ben ik in ieder geval voor een lange tijd veilig'. Hij had als kind stiekem de ansichtkaarten gelezen van zijn tante Els die zij stuurde naar haar zusje, de moeder van Jeroen Krabbé. Op deze ansichtkaarten schrijft zij over de voorstellingen die zij gaven in Kamp Westerbork en hoe dit haar redding was. Het moest stiekem want over de oorlog sprak zijn moeder nooit. 'Maar het verdriet was er alsmaar' aldus Jeroen Krabbé. Ansichtkaarten en foto's van zijn tante Els in dit cabaret zijn aanwezig.
Of wist u dat Adriaan van Dis al op 6 jarige leeftijd besloten had om nooit vader te worden? Bang om de gekte, de ongecontroleerde woede, het geweld en waanzin van zijn vader door te geven?
De Oorlog is vormend voor hen allemaal
'De oorlog heeft mij gevormd' vertelt Jan Terlouw tijdens zijn interview (88 jaar). In deze documentaire serie vertellen bekende Nederlander over hoe de oorlog vormend voor hen allémaal is geweest. In indrukwekkende openhartige interviews delen zij hun angsten en hoe zij daar ieder op hun eigen manier antwoord op hebben gegeven.
Jeroen Krabbé geeft antwoord door onder andere het allereerste Nederlandse toneelstuk over Anne Frank te regisseren en daarin ook de rol te spelen van Otto Frank.
Hij draagt daarin de Jodenster van zijn moeder. Samen met Jip Wijngaarden werd dit toneelstuk een groot succes. Tijdens het interview vertelt hij over de realisatie van dit toneelstuk maar dat het zijn angst uiteindelijk niet wegnam. Daarvoor moest hij eerst door een diepe crisis waarbij hij straatangst kreeg en later negen manshoge schilderijen van de ondergang van zijn grootvader heeft geschilderd. 'Dat proces heeft hem schoongespoeld van zijn angsten' – vertelt hij in het interview.
Jeroen Krabbé met hoofdrolspeelster Jip Wijngaarden voor het toneelstuk 'Anne Frank'.
Ed van Thijn had ook allerlei angsten toen hij als 10 jarige jongen de bevrijding meemaakte in Kamp Westerbork. Zijn angsten werden ingegeven door de 18 verschillende onderduikadressen waar hij had gezeten waarbij hij op het laatste adres wederom werd verraden en naar de gevangenis werd gebracht. Waar hij twee maanden lang werd verhoord en uitgedaagd om als 10 jarige zijn ouders te verraden. Maar hij vertelde de ondervragers alsmaar dat zijn ouders omgekomen waren bij het bombardement van Rotterdam. Na de oorlog wordt hij herenigd met zijn ouders die niet met zijn angsten en trauma's konden omgaan en hem naar de psychiater sturen waar hij elektroshock therapie kreeg. Daarna besloot hij te zwijgen over wat hij dacht of wat hij voelde.
Doorbreek het Zwijgen
Zwijgen is iets wat al deze personages in deze documentaire kennen. Het werd hen uiteindelijk opgedragen om te zwijgen omdat het voor de omgeving te confronterend was, of omdat zij dachten dat door er niet over te spreken, de oorlogservaringen zouden verdwijnen alsof het nooit was gebeurd. En juist dit zwijgen door henzelf maar ook door de volwassenen om hen heen zorgt ervoor dat het trauma aanwezig blijft en alsmaar bedekt moet worden. Hanneke Groenteman heeft 4 jaar lang ondergedoken gezeten en was 6 jaar oud toen de oorlog was afgelopen en ook zij werd herenigd met haar ouders. Hanneke wilde haar moeder vragen hoe het voor haar was geweest dat zij haar dochter moest achterlaten bij vreemden. Waarbij haar moeder in huilen uitbarst en vertelt dat het voelde alsof zij haar tweejarige dochter liet verdrinken of dat zij haar het raam uitgooide. Zij vroeg Hanneke er nóóit meer naar te vragen.
Hierboven ziet u een slideshow van foto's uit de privé collectie van Hanneke Groenteman.
Hedy d'Ancona was 8 jaar oud toen de oorlog was afgelopen. Zij wist toen nog niet dat haar vader en haar zusje waren omgebracht in de vernietigingskampen. Na de oorlog werd er nooit meer over hen gesproken. Iets wat Hedy als zeer schadelijk heeft ervaren. Uiteindelijk treft zij tijdens een staatsbezoek als minister in Jeruzalem de namen aan van haar vader en haar zusje Myriam aan, in de boeken waar de 106.000 namen in staan van alle vermoorde Joodse Nederlanders.
Verbinding met de oorlogskinderen van nu
Met de interviews die zij nu hebben gegeven willen zij het zwijgen doorbreken. En niet alleen doorbreken maar daarmee ook een dringende oproep doen om de kinderen die nu oorlog meemaken niet te laten zwijgen. Omdat zij weten hoe destructief dit is. War Child heeft wetenschappelijke bewezen methodieken ontwikkeld om kinderen in oorlogsgebieden te helpen. Daarom alleen waren deze mensen bereid hun verhaal te delen om daarmee steun te vragen voor War Child en daarmee steun voor de kinderen die zij ooit waren en voor de kinderen die er nu zijn. Juist in het jaar waarin Nederland haar 75 Jaar Vrede en Vrijheid viert en waarin de vrede gekoesterd moet worden maar ook doorgegeven. In elk interview halen zij de vergelijking aan met de oorlogskinderen van nu en waarom wij deze kinderen hulp moeten geven. In de documentaire zal op dit soort momenten ook beeldmateriaal van War Child zichtbaar zijn.
Hieronder vindt u een kort overzicht waarin de carrière van de desbetreffende BN-er is en welke oorlogservaring daar tegenover staat. U kunt op de namen klikken om naar de verschillende portretten te gaan.
Philip Johan Freriks
Philip Johan Freriks zal bij het grote publiek bekend zijn als nieuwslezer bij het NOS Journaal en presentator van De Slimste Mens. Naast presentator is hij eveneens journalist, columnist en auteur. Hij werkte al als journalist gedurende zijn middelbare school en heeft na zijn studie in Parijs daar gewerkt als buitenlandcorrespondent voor verschillende kranten en omroepen. Eenmaal terug in Nederland heeft Freriks verschillende programma's gepresenteerd en naar Frans voorbeeld het Groot Dictee der Nederlandse Taal geïnitieerd. Hij is een tijdlang columnist geweest voor NPO Radio 1 en heeft met verschillende voorstellingen op het toneel gestaan. Hij is tevens ambassadeur van boekpromotie campagne Nederland Leest en is zelf auteur van verschillende boeken.
Philip Frerikszijn oudste broer wordt bij de bevrijding gedood door een verdwaalde kogel. Philip vertelt daarover in het interview; 'Oorlog heeft heel ingrijpende gevolgen, zeker in ons geval. Een gezin dat zoiets meemaakt kijkt nooit meer aan tegen oorlog als iets spannends, of een avontuur. Het is zó ingrijpend. Het geweld is zo overweldigend. Daar is geen mens tegen opgewassen. Als je zoiets overkomt zoals mijn ouders en dus ook mij overkomt, draag je dat de rest van je leven mee. Dat is iets onverdraaglijks. Mijn moeder heeft het eigenlijk tot haar dood meegedragen. De eerste jaren kon ze nauwelijks verder leven. Dat maakt je als kind natuurlijk ook mee. Het tekent je leven. Ook op een positieve manier natuurlijk, ik had zo’n vreselijke hekel aan oorlog. Dat wil je voorkomen. Dat shockeert mij aan de samenleving, mensen zijn vergeten wat de oorlog teweeg kan brengen. Mensen praten daar soms makkelijk over. Het ergste is wat je vroeger nog wel eens hoorde: ‘Een goede oorlog zou de zaak opschudden. Idioot. Ik weet dat er geen soldaat uit Uruzgan terugkomt zonder beschadiging. Wat dan te denken van kinderen, die hebben er helemaal niet om gevraagd. Ik weet wat dat op termijn betekent.Een wond, dat is pijn. Iets wat je je hele leven meedraagt. Ik heb het weleens vergeleken met een wond die gaat schrijnen met verschillende weersomstandigheden. Je moet het niet overdrijven, maar het is er. Het is misschien lastig om uit te leggen hoe verwoestend het is, ook in geestelijk opzicht'.
Hanneke Groenteman
Hanneke Groenteman is bekend als journalist en presentator. Ze begon haar carrière bij het Parool, in eerste instantie op de type afdeling, en later als journalist. Later maakte ze de overstap naar de VARA waar ze radio is gaan doen en onder andere de rellen rondom de inhuldiging van koningin Beatrix versloeg. Later is Groenteman voor televisie gaan werken waar ze bijvoorbeeld 8 jaar lang het programma Sterren op het Doek presenteerde voor Omroep Max. Ze is eveneens schrijfster en heeft 3 verschillende boeken gepubliceerd.
Hanneke Groetenman was 2,5 jaar oud toen haar ouders besloten om haar te laten onderduiken. 'Mijn moeder was erg bang, dat heeft ze wel op mij overgebracht, dat ben ik dus nu ook. Ze kregen een oproep voor de Hollandse Schouwburg om weg te gaan. Mijn moeder vertrouwde dat niet. Zodra die oproep er was heeft mijn moeder gauw een onderduikadres voor mij geregeld, dat was voor een kind niet zo moeilijk. Nu ik zelf kinderen en kleinkinderen heb denk ik daar aan terug. Ik was 2,5 jaar. Ik denk nu; 'Hoe heeft mijn moeder dat over haar hart verkregen om mij mee te geven aan vreemdelingen en niet te weten of ik ooit terug zou komen?' De breuk was enorm pijnlijk maar nu denk ik; Wat een moed en liefde om je kind mee te geven!'. Hanneke heeft nooit met haar ouders kunnen praten over de periode dat zij tot haar 6e levensjaar ondergedoken heeft gezeten. "Eigenlijk vind ik het heel jammer dat ik dat nooit heb kunnen doen. Mijn ouders hebben het overleefd, veel anderen niet, dat kwam veel voor in gesprekken. Maar toen ik eens aan mijn moeder vroeg hoe dat voor haar was om mij mee te geven zei ze; ' Het was of ik je uít het raam gooide óf liet verdrinken! '. Later zei ze: 'Wil je het nooit meer vragen?! Ik heb er nachtmerries van!' Ik heb dus eigenlijk aan mijn ouders nooit kunnen vragen wat ik had gewild. Maar waarom huil ik er nog om? Ik ben nu 80 jaar... maar je blijft dat kind'.
Koos Postema
Koos Postema is een bekende Nederlandse televisiepersoonlijkheid. Na 5 jaar gewerkt te hebben als docent voor werkende jongeren in Rotterdam begon Postema zijn media carrière bij de radio van VARA. Hij maakte later de overstap naar televisie waar hij onder andere de programma’s Een klein uur U en Een groot uur U presenteerde, waar taboedoorbrekende onderwerpen werden besproken zoals abortus en transseksualiteit. Het bekendste programma dat Postema heeft gepresenteerd is Klasgenoten, waarin een bekende Nederlander werd herenigd met zijn of haar oude klasgenoten van de middelbare school. Hij heeft gedurende zijn carrière nog veel meer programma’s gepresenteerd en heeft eveneens een kleine rol gespeeld in de Nederlandse speelfilm Het Bombardement.
Koos Postema was 7 jaar toen de oorlog begon. Hij herinnert zich nog als de dag van gisteren het bombardement op Rotterdam; 'Wij zaten een boterham te eten. Moeder at niet en zat maar rond te kijken. Plotseling enorme herrie. Ik herinner mij dat je ze zag. Vogels van staal en daarmee begon het dreunen van de bommen. Dat is onvergételijk. Dat bombardement is alsof het gisteren gebeurde '. Hij ziet hoe de stad totaal wordt verwoest. De klap is zo groot! In 20 min tijd ben je niet meer datzelfde zorgeloze jongetje. Er is iets wezenlijks veranderd die klap was en is er. Er was luchtalarm. Er waren huilende kinderen. Je zag dat de stad in brand stond. Je wist dat er iets vernietigt werd dat van jou was. Mijn broer zijn wij kwijt geweest. Hij heeft ons gezocht. Hij mocht ons niet zoeken maar enkele dagen later is hij gevonden aan de rand van de stad. Toen zijn wij gaan kijken in de stad. Er was helemaal niets meer. Ik moest mee. Mijn moeder liet mij niet meer los. Het stonk vreselijk in die stad. Mensen waren puin aan het opeenhopen. Moeder vond de straat. Ik weet het nog precies. Er stond een scheven lantaarnpaal. Daaraan hing aan een ijzerdraad iets, dat was het enige. Stank en puin. Vreselijke stank. Moeder zei; 'Kom maar mee, er is niets meer'. 'Dat was de 2e klap, niets meer. Geen speelgoed meer. Alles weg, niets! Als je 7 bent denk je: 'Er is niets meer wat van mij was. Alleen de kleding die je aanhebt'.
Jeroen Krabbé
Jeroen Krabbé is een bekende Nederlandse acteur, regisseur en kunstschilder. Hij begon zijn opleiding bij de kunstacademie en heeft ook de Toneelacademie in Amsterdam gedaan. Als acteur speelde Krabbé in verschillende films waaronder de twee hitfilms Soldaat van Oranje en De Vierde Man van Paul Verhoeven. Ook in Hollywood kent hij succes, waar hij vooral werd gecast als ‘The Bad Guy’. Zo speelde hij de slechterik in onder andere de James Bond Film The Living Daylights en The Fugitive. Als regisseur debuteerde Krabbé met een toneelbewerking van het dagboek van Anne Frank gevolgd door vele films waaronder een verfilming van Harry Mulisch’ meesterwerk De Ontdekking van de Hemel. Hij is eveneens kunstschilder en heeft zich voornamelijk gespecialiseerd in landschapswerken. Waar geen mensen op voorkwamen. 'Mensen verpesten het paradijs' was zijn argument. Later heeft hij 9 schilderijen over de vernietiging van de familie van zijn moeder gemaakt.
Jeroen Krabbé zijn moeder is de enige van het gezin die de Holocaust overleeft. Iets waar zij nooit over sprak. "Als gevoelig jongetje durfde ik nauwelijks iets te vragen. Er was een soort overgebrachte angst die als een soort demon in mij zit. Omdat die altijd bij me is. Ik heb wel iets gedaan met die angst. Ik heb twee films gemaakt; Left Luggage en de Ontdekking van de Hemel. Ook de toneelvoorstelling Anne Frank waarbij ik de Jodenster van mijn moeder droeg. Maar toch was dat niet genoeg. Op een gegeven moment rond mijn veertigste kreeg ik enorme angsten en paniek en durfde ik de straat niet meer op. Ik had een enorme doodsangst. Ik zat alleen maar voor het raam en kon niets meer. Mijn vrouw heeft toen gezegd; 'Je moet echt hulp gaan zoeken'. Wat ik vervolgens heb gedaan. Toen kwam eruit hoe het zwijgen van mijn moeder mij zó angstig heeft gemaakt. Uiteindelijk heb ik het verhaal via mijn tante gehoord die het kamp heeft overleefd". Jeroen is naast acteur ook een schilder geworden waarbij hij regelmatig tentoonstellingen had. Schilderijen over het paradijs waar géén mensen op voorkwamen. 'Mensen verpesten het paradijs'. Hij noemde zichzelf de schilder van Het Geluk. Totdat hij er niet langer omheen kon en uiteindelijk 9 manshoge schilderijen over de ondergang en moord op zijn grootvader heeft gemaakt. Tot en met het concentratiekamp waar zijn grootvader en zijn tante zijn vergast. Tijdens het interview vertelt hij wat er met hem gebeurde tijdens de realisatie van deze schilderijen. Ook vertelt hij over het Anne Frank toneelstuk waarin hij samen met Jip Wijngaarden de hoofdrol speelde. Tijdens de voorbereiding had hij veel contact met Miep Gies. De vrouw die voor het gezin Frank zorgde in het Achterhuis. Zij vertelt hem hoe de dag ging toen de Duitsers Anne Frank en haar familie kwamen ophalen en wat er sindsdien met haar is gebeurd. Ook vertelt Jeroen over een film die zich afspeelt in een concentratiekamp waarbij er een rechtszaak werd gehouden tegen God en God schuldig werd bevonden. Iets waar hij het helemaal mee eens is.
Hedy D'ancona
Hedy D’ancona is een bekende sociologe, politica en feministe. Ze begon haar carrière als televisieproducent voor de VARA. Vervolgens ging ze de politiek in en was lid van de Eerste Kamer namens de PvdA. Ze werd Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en heeft ook namens de PvdA in het Europees Parlement gezeten. Later is ze Minister Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur geworden om daarna weer plaats te nemen in het Europees Parlement. Hedy D’ancona is eveneens een van de oprichters van feministisch blad Opzij en daar ook hoofdredacteur voor geweest. Verder is ze ook ambassadeur van stichting B!INK, die zich bezighouden met het leed van kinderen in niet-westerse landen.
Hedy was 8 jaar oud toen er vrede kwam. Toen had zij nog geen enkele wetenschap over het tragische lot van haar vader en haar zusje. Ook wist zij nog niet dat de liefde voor haar moeder de dood van haar vader veroorzaakt heeft. Hij was namelijk in Amerika, veilig. Maar hij miste de vrouw op wie hij zo verliefd was en keerde toen terug. Bij een razzia werd hij opgepakt samen met zijn dochter van nog geen jaar oud! Beiden overleven de oorlog niet. Na de oorlog wordt er nooit meer over gesproken. Hedy zegt daarover; 'Maar als je ouder bent dan breekt het oorverdovend stil zwijgend aan. Omdat ze denken dat als er niet gepraat wordt het misschien niet echt heeft plaatsgevonden. Het is bizar en het is slecht. Er werd gedaan of het een natuurramp was, alsof er een vreselijke golf was geweest. Alle volwassenen hulden zich in stilzwijgen. Pas toen ik veel ouder was heb ik de geschiedenis van mijn ouders kunnen ontrafelen. Ook op de middelbare school werd er nooit over gesproken. Er kwamen kinderen uit Indië, uit de Jappenkampen. Niemand sprak daar over. Huiveringwekkend, en ook heel slecht. Ik weet zeker dat die onbeantwoorde vragen je hele leven achtervolgen. En betekent ook dat ik een dubbelleven moest lijden. Dat ik iets moest invullen voor een ander. Het klinkt overdreven maar als ik zie waar ik in mijn leven mee bezig houd, wat de werkelijke reden is dat je politiek doet, dan is dat in ieder geval een belangrijke stimulans geweest. Persoonlijk voor mij, ik ging mijn vader pas missen na de oorlog, ik had op zijn minst willen weten wie hij was geweest, zodat ik mij had kunnen identificeren'.
Jan Terlouw
Jan Terlouw is een bekende Nederlandse schrijver en voormalig politicus. Hij begon zijn werkzame leven door eerst 13 jaar gewerkt te hebben als kernfysicus waarbij hij werkte aan het splijten van waterstof want dat zou alle energie en daarmee de milieuproblemen oplossen. Na 13 jaar stopt hij daarmee en dan start zijn politieke carrière door namens D66 deel te nemen aan de Utrechtse Gemeentepolitiek. Uiteindelijk legde hij andere werkzaamheden neer en besloot hij zich volledig te richten op de politiek, wat resulteerde in een zetel in de Tweede Kamer. Hij is later Minister van Economische Zaken geworden en vicepremier. Terlouw stopt later in de politiek maar blijft zich bezighouden met politieke onderwerpen, zoals het milieu. Jan Terlouw is verder bekend als schrijver van verschillende boeken met als bekendste werken Oorlogswinter en Koning van Katoren. Allebei bekroond met een Gouden Griffel. Ook zijn beide boeken verfilmd en Oorlogswinter heeft in internationale bioscopen gedraaid. Koning van Katoren was zijn eerste boek wat voortkwam uit de verhalen die hij zijn kinderen vertelde om politiek uit te leggen. Een jaar later volgde Oorlogswinter in 1972.
"De oorlog heeft me gemaakt tot wie ik ben" aldus Jan Terlouw (88 jaar). Sommige boeken hebben een eeuwigheidswaarde. Oorlogswinter van Jan Terlouw is er zo één. Hij blikt daarin terug op de Hongerwinter waarin hij als 13 jarige jongen, de mensen hielp die gestrand waren met hun kapotte karretjes, op zoek naar voedsel. De wanhoop die hij bij deze mensen aantrof en de betekenis die hij kon hebben, troffen hem diep en is hij nooit meer vergeten. Het zijn niet alleen deze herinneringen die hem gevormd hebben maar ook de keuzes die hij zag die mensen maakten in oorlogssituaties. 'Mensen waren angstig en de één reageert daarop met moed en de ander met lafheid. En wat bepaalt nou welke keuzes jij zou maken?". Vragen die hij zichzelf stelden in deze oorlog en die hem mede gevormd hebben. Jan Terlouw vertelt nog veel meer over de oorlog en zijn herinneringen. Hoe hij de Duitsers moest haten maar dat het hem moeilijk afging bij de inkwartiering van twee Duitsers in hun huis. 'Bij de één was het hélemaal niet moeilijk om een hekel aan hem te hebben maar bij die ander.... die kwam uit Beieren, had een bolle buik en nam snoep mee voor de kinderen én liet foto's van zijn kinderen zien'. Het lukte Jan Terlouw niet om een hekel aan hem te hebben. Ook raakt hij geëmotioneerd als hij vertelt over zijn vader die huppelend het tuinpad afkwam die bij het zien van de Canadezen in hun jeeps die Nederland kwamen bevrijden! Dat had Jan zijn vader nog nooit zien doen. 'Hij was een dominee die vooral voorbij schreed... Wat moet hij bang zijn geweest tijdens de oorlog!' Naar Jan Terlouw kan je blijven luisteren want hij is een prachtige verteller! Over zijn bange tante maar die uiteindelijk alle jaren van de oorlog onderduikers in huis had! Hij vertelt ook hoe het boek Oorlogswinter is ontstaan.
Ed van Thijn
Ed van Thijn is een bekend oud politicus voor de Partij van de Arbeid. Na een studie Politiek en Sociale Wetenschappen begon hij zijn politieke carrière als gemeenteraadslid namens de PvdA in de gemeente Amsterdam. Vervolgens werd hij lid van de Tweede Kamer om uiteindelijk de post van Minister van Binnenlandse Zaken te bekleden. Na zijn functie als minister keerde Ed van Thijn terug naar Amsterdam om gedurende 11 jaar de positie van burgemeester op zich te nemen. Hij is namens de PvdA daarna een lange periode lid geweest van de Eerste kamer waar hij onder meer belast was met het woordvoerderschap over buitenlandse zaken. Van Thijn is naast zijn politieke carrière eveneens schrijver en heeft verschillende boeken uitgebracht over politiek en andere onderwerpen.
Ed Van Thijn is Joods. Na Westerbork kwam hij terecht op achttien verschillende onderduikadressen. Adressen waar hij steeds weer werd verraden en waardoor het verzet regelmatig moest zoeken naar nieuwe onderduikadressen. Door het laatste verraad, belandde hij als 10 jarige twee maanden in de gevangenis. Daar daagden zijn ondervragers hem uit om de verblijfplaats van zijn ouders te verraden. Van Thijn bleef sterk. Stelselmatig antwoordde hij dat zijn ouders waren omgekomen bij het bombardement van Rotterdam. Na twee maanden gevangenschap werd hij opnieuw naar Kamp Westerbork gestuurd waar hij uiteindelijk aan het laatste transport weet te ontkomen. Na de oorlog wordt hij herenigd met zijn ouders. Zijn ouders, die zelf een oorlogstrauma hadden, wisten geen raad met de trauma's van hun 10-jarige zoon. Ze stuurden hem naar een psychiater die hem elektroshocktherapie gaf als middel voor het verwerken van zijn trauma's. Van Thijn besloot daarop voortaan te zwijgen over allés wat hij had gezien en ervaren. 'Wie zou nou nog een kind geloven?'
Nu is hij 85 jaar oud en vertelt in het interview "dat hij een aantal jaar geleden vanuit zijn vele publieke functies die hij heeft gehad, bij vele herdenkingen spreker was, maar dat hij daar nu niet meer toe in staat zou zijn omdat hij alleen maar moet huilen...". Zijn ogen zijn het bewijs.
Adriaan van Dis
Adriaan van Dis is een bekende Nederlandse auteur, journalist en televisiepresentator. Hij was tijdens zijn studie al redacteur voor het NRC Handelsblad en bleef tot lang na zijn studie verbonden aan de krant. Hij debuteerde als televisiepresentator voor de VPRO met het programma Hier is … Adriaan van Dis en heeft later nog vele programma’s gepresenteerd. Hij is eveneens een bekende schrijver. Zijn oeuvre bevat romans, novelles, verhalen, essays, poëzie en toneel. Een van zijn bekendste werken is het boek De Indische Duinen. Adriaan heeft vele boeken geschreven over zijn familie.
In Indië zat Adriaan zijn moeder met haar drie kinderen in een Jappenkamp. Haar eerste man werd onthoofd. En ook de vader van Adriaan zat in verschillende kampen. Adriaan van Dis zijn vader had een zwaar oorlogstrauma en kwam zenuwziek terug uit de oorlog in Nederlands Indië. Hij is wrede man met rare gewoontes. Hij overlijdt als Adriaan 10 jaar oud is. Met de jaren mee wordt Adriaan zijn haat naar zijn familie groter. Maar ook gevoelig en bang voor het besef veel op zijn vader te lijken. Want niet alleen qua uiterlijk, donkere krullen, hetzelfde gezicht en stem.
Maar ook qua innerlijk lijkt hij op zijn vader. Gauw driftig, zich onverschillig voordoen en onrustig. De oorlog heeft niet alleen lichamelijke maar ook geestelijke letsels achtergelaten bij zijn vader. Zijn agressiviteit, zijn telmanie, zijn ongelooflijke discipline en zijn zwakke gezondheid vinden allemaal hun oorsprong in zijn oorlogs- en kampverleden. In het interview wordt hem de volgende vraag gesteld; Heb je ooit een kinderwens gehad? Nee erger nog, ik wist op mijn zesde dat ik nooit, nooit, nooit zou trouwen en nooit kinderen zou nemen. Toen ik voor de zoveelste keer weer een keer wegliep uit dat krankjorum gezin. Dat eten tegen de muur werd gegooid. Met kerstmis om half negen in bed. Een vader die razend gek werd omdat we een haas moesten eten die we van de boeren opgestuurd hadden gekregen waar nog kogeltjes in zaten. Mijn vader die dan de kogeltjes op zijn bord hoorde vallen. En helemaal krijsend gek werd van het geluid van een kogeltje op het servies. Ik was zo bang dat zijn gekte in mij zat, dat ik wist dat ik nooit kinderen zou krijgen. Dat klinkt heel erg vreemd. Dat is ongetwijfeld projectie, maar ik noem dat de eed die ik op dat moment aflegde. Ik liep het huis uit, in Bergen aan Zee, in de duinen tegenover de dennenboom. Daar stond ik te kijken, naar dat zachtgele licht. Die lamp daarboven. En al die krankzinnige aan tafel, daar zou ik niet bij horen. Family, the fuck you up, you mom and dad. Adriaan zegt over zijn vader; "Het was een onmogelijke, veeleisende man, die me wilde harden en me daarom in de hoogste bomen joeg, waar ik vervolgens doodsbang bleef bengelen aan krakende takken; iemand die uiterst bewerkelijke oefeningen bedacht met linialen en stokken, om mijn spieren niet de kans te geven te verwerken. Na zijn dood heb ik jarenlang kunnen volhouden dat ik de man haatte, en dat alles waar hij voor stond hoegenaamd niets met mijn leven van doen had". Adriaan ondergaat een speurtocht naar het verleden van zijn familie en naar zichzelf. Wanneer hij over het verleden van zijn familie allemaal geheimen ontrafelt begint hij zijn familie en zijn vader meer en meer te begrijpen, en neemt zijn haat en sarcasme af. Hij begint zelfs wat oprechte liefde voor zijn familie te tonen. In de documentaire vertelt hij wat hij heeft ontdekt.
Diederik van Vleuten
Diederik van Vleuten is een bekende Nederlandse musicus en cabaretier. Hij heeft twee jaar aan het conservatorium gestudeerd alvorens hij begon met cabaret. Samen met Eric van Muiswinkel en Justus van Oel vormde hij cabaretgroep Zak en As en later maakte hij theaterprogramma’s met Eric van Muiswinkel. Van Vleuten heeft eveneens meegewerkt aan verschillende televisieprogramma’s en maakt ook soloprogramma’s. Als componist maakt hij muziek voor televisie – en radioprogramma’s.
Diederik is bekend geworden in het cabaretduo met Erik van Muiswinkel. Nadat Erik besloot om te stoppen wist Diederik niet wat hij moest doen maar gelukkig kreeg hij van zijn vader de dagboeken van zijn oom Jan over Nederlands Indië . Waaruit de voorstelling ontstond 'Daar werd iets groots verricht'. Een
theatervoorstelling die het Journaal haalde door het enorme succes! Het leek wel of hij een open zenuw had aangeraakt. Over Nederlands Indië sprak men eigenlijk niet of zo min mogelijk. Het was tenslotte uiteindelijk een foute oorlog. Waarin Nederland het in eerste instantie had over de politionele acties, bleek het later een koloniale oorlog te zijn geweest waarin Nederland wilde blijven heersen over Indonesië. Iets wat zij al ruim drie eeuwen deden. Maar de Indonesiërs pikten dit niet meer en kwamen in opstand. Nederland wilde deze opstand bedwingen en heeft de grootste Nederlandse troepenmacht ooit uitgezonden en ingezet. En uiteindelijk verloren onder druk van de Internationale Gemeenschap die dreigden de Marshall Hulp stop te zetten als Nederland door zou gaan met deze koloniale oorlog. De familie van Diederik zat al drie generaties lang in voormalig Nederlands Indië. En de laatste generatie was die van oom Jan. Hij hield een dagboek bij omdat hij zich ergens gewaar was van de grote gebeurtenissen die plaatsvonden. Diederik kent het zwijgen erg goed over deze geschiedenis maar is enorm geholpen geweest met de dagboeken van zijn oom Jan. Hij denkt dat hij door er een theatervoorstelling van te hebben gemaakt dat de trauma's die er eerder zijn ontstaan, generaties lang zijn doorgegeven, door deze voorstelling zijn gestopt. Juist doordat er eerder over gezwegen moest worden. Hij zegt daarover; "Er werd niet over gepraat. En het is zo makkelijk om dan nu te zeggen: ‘ja waarom dan niet?’ Maar ik heb het niet meegemaakt. Ik denk dat je er in moet zitten om het te weten. Als je weet hoe moeilijk het is om óver een trauma te praten, want het raakt aan jezelf, je kérn en je diépste angsten. Als je iets traumatisch hebt meegemaakt tijdens een oorlog bepaalt dat voor een groot deel de rest van de keuzes die je maakt in je leven! ‘Dat doe ik niet op grond van angst’, ‘Dat doe ik niet op grond van... Daar praat ik niet over’, dat doe ik niet, Of doe ik wel... Het zijn allemaal afslagen in je leven die daar ergens mee te maken hebben. En een oorlog is zoiets groots, dat beïnvloed je".
Diederik kreeg de Tweede Wereldoorlog van twee kanten mee. Nederlands Indië door de dagboeken van Oom Jan en de oorlog in Nederland door zijn ouders die puber waren tijdens de oorlog. De vader van zijn oma was iemand met een hoge positie in het verzet. Iets waar niet over gesproken werd maar waar zij wél deel van uitmaakte. Doordat zijn moeder soms door haar vader, als jong meisje, naar het dorp werd gestuurd en daar iemand moest ontmoeten waar zij alleen maar de boodschap aan moest doorgeven; "De melk kookt over.. ". Zij wist dat zij deel uitmaakte van iets groters. Maar heeft de hele oorlog lang en ook de tijd daarna nooit geweten wat dat 'iets' was. Totdat zij de archieven in dook.
