Het Drama zonder Kleur

Wist je dat er in de afgelopen 30 jaar nog nooit een Nederlandse dramaserie is geweest waarbij een acteur of actrice met een kleur alléén een hoofdrol heeft gehad?

Onderaan deze pagina vindt u een link naar het volledige onderzoek dat Media Luna heeft gedaan en het artikel dat is geplaatst in NRC.

Van de 103 Nederlandse series die wij onderzocht hebben konden wij acht series vinden waarbij een acteur met een kleur een hoofdrol deelt met witte acteur(s): Dunya & Desie, Shouf Shouf, Bluf, De 12 van Oldenheim, Grenslanders, Commando, Mocro Maffia, Bluf en Lieve Mama.

Deze acht series hebben wij tegenover de 95 series gezet waarin de hoofdrolspelers wit zijn of waarin de witte acteur of actrice naar voren worden gebracht in het publiciteitsbeeld en dus letterlijk en figuurlijk als witte acteur of actrice meer plek krijgt. Dan krijg je dit wat een opvallende scheve verhouding weergeeft:

Er zijn natuurlijk series te vinden die wij niet in ons onderzoek hebben meegenomen en die wellicht onze conclusies weerspreken, tenminste dat hópen wij zelfs! Maar uit onze gegevens blijkt dat series voornamelijk worden gemaakt met een witte acteur of actrice. En waarom is dit? Welke overwegingen gaan daar aan vooraf? Gaat men er vanuit dat dit het Nederlandse publiek het meeste aanspreekt?

Er is geen enkele dramaserie waarbij acteurs of actrices met een kleur en migrantenachtergrond de enige hoofdrolspelers zijn. Of waarin zij bijvoorbeeld een gemengd duo vormen die gezamenlijk een hoofdrol hebben. Zoals bijvoorbeeld bij Flikken Maastricht, Bureau Raampoort, Smeris of Moordvrouw? Series waarin de zogenaamde Good Guys de witte mensen zijn die misdaden onderzoeken en oplossen. Waarom spelen acteurs of actrices van kleur niet de 'Good Guys' spelen of worden zij als zodanig geprofileerd in het publiciteitsbeeld? Was het duo dan minder geloofwaardig geweest? Waarom is er alleen gekozen voor witte acteurs? Wat als bij Detective van der Valk voor een commissaris van kleur was gekozen. Het is een Nederlandse bewerking van een Britse serie maar in het contract staat, neem ik aan tenminste, niet dat de hoofdrolspeler wit moet zijn?

Op de achtergrond van de series met de zogenaamde 'Good Guys hebben acteurs of actrices met een kleur en migrantenachtergrond wel een rol maar in het publiciteitsbeeld staat vaak een witte acteur prominenter op de voorgrond. Soms lijken er goede inhoudelijke achtergronden te zijn voor de positionering van de foto. Zoals bij Flikken Rotterdam. Huub Stapel speelt de Officier van Justitie maar hoe zou het zijn geweest als er een acteur met een kleur deze rol had gehad? Niet dat Huub Stapel deze rol niet goed zou spelen maar het gaat over rolmodellen die in dramaseries worden afgegeven.

Niet iedereen ziet alle series, maar men verhoudt zich onbewust wel tot deze witte publiciteitsbeelden. Dit doet iets met je zelfbeeld. Jezelf terugzien in media op belangrijke én positieve plekken is belangrijk voor het socialisatieproces van mensen.

Daar is geen onderzoek meer voor nodig. Waarom wordt er bijvoorbeeld geen serie gemaakt over een dokter met een kleur zoals bijvoorbeeld Dokter Tinus? Niets tegen Thom Hoffman maar hoe zou het zijn geweest als dit een arts van kleur was geweest?

Ook dit is een Nederlandse bewerking van een Britse serie maar hoe zou het zijn geweest als er een acteur met een kleur deze rol had gespeeld?

Het gaat niet om de acteur in kwestie maar ik ben zo benieuwd welke argumenten mee spelen in de keuzes? Waarom zijn er eigenlijk geen hoofrollen met acteurs met een migrantenachtergrond in medische series? Zoals bijvoorbeeld bij de Nederlandse bewerking van Dokter Anne. Een Duitse bewerking maar ook daar zal vast niet een kleur voor de hoofdrol hebben gestaan? Of is dat wel zo? Naar dat antwoord zou ik erg nieuwsgierig zijn! Ik heb begrepen dat er veel minder mensen met kleur en migrantenachtergrond Chirurg of gespecialiseerde arts zijn maar ze zijn er wel. Dus waarom geen mensen met kleur in Dokter Anne of Centraal Medisch Centrum?

De succesvolle serie Hendrik Groen speelt zich af in een verzorgingstehuis in Amsterdam Noord voor bejaarden maar daar zit geen hoofdrolspeler bij met een migrantenachtergrond. Juist in Amsterdam Noord is de bevolking veel diverser dan in een bejaardentehuis in een dorpje op het platteland. Waarom is dat niet zichtbaar?

In de vier seizoenen van Nieuwe Buren blijven de hoofdrolspelers wit. Seizoen 1 was gebaseerd op het gelijknamige boek van schrijfster Saskia Noort uit 2006. De verhaallijn van seizoen één is vrijwel gelijk aan het boek. Vanaf seizoen twee kent de serie eigen geschreven verhaallijnen die als een vervolg op het boek gezien kunnen worden. Het scenario is geschreven door Dorien Goertzen, Philip Delmaar en Karin van der Meer. Je zou je kunnen voorstellen dat er ook nieuwe buren komen wonen met een kleur. Zeker in de Randstad is dit eerder regel dan uitzondering.

De serie Divorce gaat over drie gescheiden, alleenstaande, witte mannen die een villa met elkaar delen. De serie, die zich afspeelt in Haarlem, is bedacht en ontwikkeld door Linda de Mol als de officieuze mannelijke tegenhanger van Gooische Vrouwen. Scenario is van Haye van der Heyden en Jacqueline Epskamp. Wat ons opvalt is dat de scenario's voor Nederlandse series voornamelijk worden geschreven door witte scriptschrijvers. Zou dit de reden kunnen zijn dat mensen met een kleur ondervertegenwoordigd zijn in de scenario's die zij schrijven? En dus ook in het aanbod van Nederlandse dramaseries?

In Voetbalvrouwen zijn de vier vrouwelijke hoofdrolspelers bijvoorbeeld wit. Voetbalvrouwen is een Nederlandse drama-komedie serie bedacht door een witte vrouw, Ingrid van de Heuvel, en een witte man, Johan Nijenhuis. Op het voetbalveld zijn er toch relatief veel spelers van kleur en dat zou je misschien ook terugverwachten in de vier hoofdrollen voor voetbalvrouwen.

Omroep MAX start in 2021 met een nieuwe dramaserie: Maud en Babs. De serie zal op NPO1 te zien zijn. De scenario's zijn geschreven door Patty Stenger en de regie is in handen van Barbara Bredero. Zonder afbreuk te doen aan wie zij zijn of aan hun kwaliteiten; Zij zijn beiden wit. De hoofdrolspelers zijn ook wit. De serie is gebaseerd op een bestaand verhaal uit het tijdschrift de Libelle. Maar zou het bespreekbaar zijn geweest om mensen met een kleur een hoofdrol te geven?

Wij willen niet zeggen dat er met opzet is gekozen voor witte mensen in de hoofdrollen maar bovenstaande is wat wij constateren. En wij vragen ons af of hier bewustwording over is? En waarom dit systeem zolang in stand blijft terwijl de samenleving allang zo anders is samengesteld? De makers van dramaseries, inclusief schrijvers, acteurs en actrices, maken deel uit van de samenleving en zien toch dat de series geen afspiegeling zijn van de gehele Nederlandse samenleving? Kijk nogmaals naar onderstaand beeld. Wat zo goed als volledig wit is.

Terwijl in alle missies van omroepen en commerciële zenders iets anders staat.

De NPO schrijft bijvoorbeeld:

'In ons aanbod laten we de veelstemmigheid en veelkleurigheid van de Nederlandse samenleving zien en horen. Een samenleving waarin voor iedereen plek is en waar mensen zich ondanks verschillen onderling verbonden weten. Voor al die mensen maken we herkenbare programma’s'.

of RTL schrijft:

'Het is onze missie om programma’s te maken die jou raken in hoofd en hart. Het maakt daarbij niet uit wat jouw achtergrond is, welke opvattingen je hebt of hoe je jezelf identificeert. RTL is er voor iedereen in Nederland.'

TALPA, ook een belangrijke producent voor dramaseries, stelt:

'Wij vertellen de verhalen van Nederland, overal, de hele dag door.'

Drama als afspiegeling van de Samenleving

Wij realiseren ons nogmaals dat onze lijst van onderzochte dramaseries vast niet compleet is. Ook zijn er dramaseries die een hoofdstuk uit de Nederlandse geschiedenis behandelen waardoor castingbureaus niet anders kunnen dan witte acteurs en actrices voor te stellen. Drama's over de Nederlandse politiek in onze geschiedenis geven in ieder geval aan dat het ook in die wereld énorm wit was én is.

Dramaseries zouden een goede afspiegeling van onze samenleving moeten zijn. Deze series moeten kijkers verhaallijnen voorleggen waarin zij zichzelf herkennen. Maar die afspiegeling lijkt niet juist te zijn. Want een groot deel van onze samenleving, waarin één op de vier Nederlanders een migrantenachtergrond heeft en in de vier grote steden zelfs de meerderheid een migrantenachtergrond heeft, wordt niet op die manier vertegenwoordigd. En is niet op die manier zichtbaar.

Waarom zouden jongeren met een kleur en migrantenachtergrond naar de Nederlandse televisie kijken? Als zij zichzelf niet zien? En de wereld niet terugziet zoals jij deze elke dag om je heen tegenkomt?

Wat voor beeld geven dramaseries af aan de Nederlandse samenleving en de jeugd? Zijn zij in staat om het onderscheid te maken en kritisch te kijken? Nee volgens mij niet. Acteurs of actrices met een kleur en migrantenachtergrond zijn vaak alleen zichtbaar in het beeld van stereotypen. Veelal bedacht en geschreven door witte scenaristen? Waarbij wij niet zeggen dat dit met opzet zo gaat maar het resultaat is wel een ondervertegenwoordiging van zwarte acteurs of actrices maar ook van scenaristen en regisseurs. Als zij niet aan de schrijftafel zitten dan wordt het lastig om de juiste vertegenwoordiging te krijgen. Want volgens de scenaristen met een migrantenachtergrond die ik hierover spreek, zijn ook scenaristen en regisseurs met een migrantenachtergrond zwaar ondervertegenwoordigd. En als zij geen beslissende stem hebben in het wel of niet in productie nemen van dramaseries dan blijft het systeem zoals het is. De wet is nou eenmaal als je niets veranderd, krijg je hetzelfde.

Hoe komt dit?

Media Luna wil een documentaire maken waarin dit fenomeen onderzocht wordt. Waar in de keten van producties van dramaseries begint dit? Bij de opleidingen? Zijn er veel minder leerlingen met een kleur en dus migrantenachtergrond? Waarom zijn er niet veel meer voorstellen voor een dramaserie waarbij onze kleurrijke samenleving wordt vertegenwoordigd door de cast? Bestaan deze voorstellen? Hoe gaan productiehuizen hiermee om? Wie bepalen de verhalen? Wie bepalen de achtergronden en omgevingen waarin deze verhalen zich afspelen? Wie kiest de acteurs?

Kan een acteur of actrice van kleur elke rol spelen die een witte acteur of actrice ook kan spelen? Mijn antwoord is Ja. En waarom krijgen zij dan toch de rol niet van een gescheiden man, een voetbalvrouw, een politieagent, een officier van justitie, een arts, een advocaat, een schrijver, etc?

Wordt er bij de zenders wel om gevraagd? Hoe wordt deze constatering gezien en ervaren door de acteurs of actrices met een kleur en dus migrantenachtergrond?

En hoe wordt dit ervaren door de witte collega acteurs of actrices?

Bij productiehuizen heeft Media Luna al een tijd terug een ondervertegenwoordiging ervaren van redacteuren, eindredacteuren, verslaggevers en producers van mensen met een kleur. De eigenaar van Media Luna heeft zelf een kleur, zij heeft een Molukse vader en heeft haar jeugd doorgebracht in Molukse woonwijken. Door Club Veronica kwam zij in de media terecht. Een aantal jaar geleden is zij de Media Luna Jongerenraad begonnen waarin jongeren met diverse achtergronden hun mening geven over het aanbod in de media. Tevens adviseren zij bij Media Luna producties over de juiste vertegenwoordiging van jongeren of een juiste vertegenwoordiging van inclusiviteit en diversiteit in de verschillende mediaproducties. Klik hier voor meer informatie.

Daarnaast is Media Luna bezig met het opzetten van The Colourful Media Academy. Een exclusieve Media Opleiding voor jongeren met een migrantenachtergrond. Klik hier voor meer informatie.

Media Luna wil een boeiende en actuele documentaire over de kleurverdeling in dramaseries produceren. Een documentaire die het systeem boven water krijgt dat zichtbaar en onzichtbaar deze indeling veroorzaakt. Als goed in beeld wordt gebracht hoe dit is ontstaan, dan kunnen we hier wellicht verandering in brengen. Ik kan mij in ieder geval niet voorstellen dat we de huidige situatie in stand willen houden.  Ik streef naar een betere balans, een verdeling die veel meer recht doet aan wie wij in Nederland zijn.

Anousha Nzume zegt het zo mooi in haar laatste zinnen van het voorwoord van haar boek 'Hallo Witte Mensen': 'Ik wil dit boek opdragen aan alle kinderen in Nederland. Wees Vrij. Sta in je licht. Nederland is van jou'.

Ik sluit mij daar bijna helemaal bij aan en ik zou schrijven: 'Nederland is óók van jou'.

Contact

Mocht jij willen reageren op dit artikel, al antwoorden hebben of gedachten willen delen waarom jij denkt dat het zo is? Neem dan vooral contact op via het onderstaande formulier.